به گزارش انجمن خرد به نوشته ایسنا، حجت دارابی، سرپرست کاوش در محوطه آسیاب در کرمانشاه، با بیان این‌که همه‌ زمان خاور نزدیک بین هزار تا ۱۵۰۰ سال طول کشیده، گفت: با توجه به این که هر منطقه ویژگی‌های خاص خود را دارد باید به صورت مجزا در قالب شاخص‌های فرهنگی و بستر زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد.

او با بیان این‌که تمرکز مطالعات ما از دوره نوسنگی در غرب ایران و زاگرس مرکزی بیشتر مربوط به دوران قبل از انقلاب است، افزود: بعد از انقلاب و با شروع جنگ، این منطقه تقریبا خط مقدم جبهه بود و پژوهش‌ها متوقف شد، از سوی دیگر باستان‌شناسان بیشتر به منطقه «لوانت» رفته و نزدیک ۵۰۰ محوطه مورد کاوش‌های گسترده قرار گرفت که البته در سال‌های اخیر در منطقه آناتولی و ترکیه کاوش‌های گسترده نجات بخشی در دوره نوسنگی انجام می‌شود.

او ادامه داد: تغییر مطالعاتی به سمت لوانت باعث شد امروزه ما اطلاعاتی بسیار کمی در مورد دوران نوسنگی در خاور نزدیک و ایران داشته باشیم.

دارابی با اشاره به مطالعات ژنتیکی روی بقایای جانوری، بر لزوم توجه به مبحث دیرین اقلیم تاکید کرد و گفت: نحوه ورود انسان به دوره نوسنگی و تغییر ساختار معیشت انسان نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.

این باستان شناس با اشاره به وجود اطلاعات بسیار ناقص در مورد دوره فرا پارینه سنگی گفت: یکی از سوالات کلیدی در این زمینه تداوم استقرارهاست که باید به آن پاسخ داده شود.

اطلاعات کمی از ساختار معیشتی در دوره نوسنگی داریم

دارابی مدیریت منابع، تغییر در ماهیت استقرار را از شاخصه های دوره انتقالی نوسنگی  دانست و گفت: تمرکز باستان شناسی این دوره بیشتر روی مطالعه صنایع سنگی بوده است و متاسفانه از ساختار معیشتی در این دوره اطلاعات بسیار کمی در دست است و ارتباط شکل گیری استقرار و تداوم و پایان آن را تغییر و تحولات زیست محیطی و اقلیمی برای ما مشخص نیست.

وی با اشاره به تمرکز این پروژه در دو منطقه؛ شرق کرمانشاه و شمال ایلام گفت: این پروژه در ۵ فاز اهدافی چون درک بهتر از نقش زاگرس مرکزی در فرایند نوسنگی شدن، بازسازی زمین سیما و دیرین اقلیم زاگرس مرکزی و ارزیابی ارتباط مسایل اقلیمی با نوسنگی شدن منطقه، تکمیل گاهنگاری منطقه و همچنین مطالعه الگوی استقرار، ماهیت معیشت و روابط درون و برون منطقه ای جوامع در بازه زمانی مورد نظر را دنبال می کند.

کاوش در تپه آسیاب و اطلاعاتی که در دسترس نیستند

 دارابی فاز نخست پروژه را کاوش در تپه آسیاب دانست و بیان کرد: در سال ۱۹۶۰ کاوش‌های گسترده‌ای در این منطقه انجام شده است اما متاسفانه جز چند سطر در یکی دو خبرنامه، از نتایج این کاوش‌ها اطلاعاتی در دست نیست.

او افزود: نزدیک ۳۰متر مربع خیلی سریع و در حدود ۲ هفته کاوش شد که البته در آن زمان هنوز نمی دانستند چطور باید بقایای گیاهی را استخراج کنند و در گاهنگاری استخراج محوطه ابهامات زیادی وجود دارد.

وی گفت: با توجه به کاستی‌ها و ابهامات موجود در کاوش‌های گذشته، ما تصمیم گرفتیم در فاز نخست پروژه، کاوش را در تپه آسیاب انجام دادیم و اطلاعات موجود را براساس روش‌های جدید مورد بازنگری قرار دادیم.

این باستان شناس با اشاره به از بین رفتن لایه‌های بالای تپه آسیاب در اثر شخم زدن گفت: هیچ اثری از ترانشه‌های کاوش‌های گذشته در سطح وجود نداشت بنابراین با تکیه بر اطلاعات موجود ترانشه‌ها را ایجاد کردیم.

به گفته این باستان شناس، حدود ۹۰ درصد تپه آسیاب به هم ریخته است و آثار چاله های حیوانی در این محوطه به وفور وجود دارد که توسط سمور و سایر حیوانات ایجاد شده است.

او همچنین از وجود نخستین نمونه سازه مدور از دوره نوسنگی در ایران در این محوطه خبر داد.

 کاربری آیینی یا گورستان در تپه آسیاب

به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دارابی با بیان این‌که به نظر می‌رسد با توجه به شواهد، این منطقه دارای کاربری  آیینی بوده، بیان کرد: به نظر می رسد در نیمه دوم هزاره چهارم کل تپه آسیاب به عنوان یک گورستان استفاده شده است.

او افزود: براساس کاوش‌ها و اطلاعات موجود به نظر می‌رسد تپه آسیاب در دوره نوسنگی، دو دوره دارد، یکی فاز قدیمی‌تر است که سازه ایجاد می‌شود و دور بعد سازه پر می‌شود و کاربری آیینی خود را از دست می‌دهد و در کنارش یکسری استقرارهای مقطعی و فصلی شکل می‌گیرد که جز یکسری چاله ‌های کوچک، هیچ آثاری از آنها در سطح در دسترس نیست.

به گفته این باستان شناس چند نمونه پیکرک های انسانی و حیوانی، ادوات سنگی و بیش از شش‌هزار قطعه صنایع سنگی در این محوطه به دست آمده است.

او با اشاره به نبود نمونه‌های مقایسه‌ای کافی برای مطالعات گیاه باستان شناسی و جانور باستان شناسی گفت: به همین دلیل متاسفانه باید برای انجام مطالعات این نمونه ها را به خارج از کشور بفرستیم.

دارابی افزود: براساس مطالعات اولیه بقایای پسته وحشی، بید، پوشش رودخانه ای و بقایای غلات در محوطه به دست آمده است که بعد از مطالعات مشخص خواهد شد آیا این گیاهان اهلی هستند یا در شرف اهلی شدن قرار دارند.

 «گنج دره» مقصد بعدی باستان‌شناسان

 این باستان شناس در توضیح فاز دوم پروژه بیان کرد: در این فاز مطالعه و بررسی «گنج دره» آغاز می‌شود چون این محوطه در باستان‌شناسی نوسنگی بسیار مهم است و تلاش می‌کنیم علاوه بر کاوش در گنج دره، به بررسی هدفمند و انتخابی در دره قره سو بپردازیم.

او به کاوش‌های «فلیپ اسمیت» در قسمت مرکزی گنج دره اشاره کرد و گفت: محل این کاوش‌ها متاسفانه به مرور زمان تخریب شده است.

وی با اشاره به تاریخ گذاری‌های متعدد برای گنج دره گفت: با توجه وجود ابهامات موجود در زمینه تاریخ نگاری این محوطه باید بار دیگر با نمونه های مناسب گاهنگاری دقیقی انجام شود.

این باستان شناس بازنگری به گاهنگاری تاریخ استقرار، شروع یکجا نشینی، کاشت و اهلی سازی گیاهان، پرورش و اهلی سازی بز و ظهور سفال را از اهداف این کاوش اعلام کرد.